Το διπλό πρόσωπο της μοναξιάς

της Μαρίας Πετροπούλου

Γνωστός φωτορεπόρτερ αποπειράθηκε να αποτυπώσει με τον φωτογραφικό φακό του την καθημερινότητα διαφόρων ανθρώπων αποδίδοντας με εύγλωττο και παραστατικό τρόπο το καταλυτικό άγχος και τη θλίψη τους, ζωγραφισμένα στο θλιμμένο βλέμμα, στον σκληρό μορφασμό του προσώπου, στο τεθλασμένο σώμα τους ή στις ασυντόνιστες και νευρικές κινήσεις των χεριών τους.

Συνέθεσε, έτσι, το παζλ ανθρώπων της διπλανής πόρτας στις απρόσωπες μεγαλουπόλεις, βυθισμένων και ναρκωμένων στις ανούσιες σκέψεις τους, και τόσο μόνων ακόμη και μέσα σε μια ανθρώπινη ομήγυρη.

Άλλοι μοναχικοί διαβάτες που τρέχουν μέσα στο αποπνικτικό αστικό περιβάλλον, απόμακρα ζευγάρια που κάποια ανάγκη τους κάνει να είναι δεσμώτες μιας ανιαρής συμβατικότητας, παιδιά κλεισμένα στον εαυτό τους, ηλικιωμένοι ξεχασμένοι σε κάποιο βουβό σπίτι ή πολύβουο γηροκομείο. Παντού διάχυτη μια αίσθηση βαθύτατης μοναξιάς!

Και όλα αυτά γιατί συνειδητά επιλέξαμε τα χρονοβόρα εργασιακά ωράρια, το κυνήγι του χρήματος, το κυνήγι των απεριόριστων υλικών αγαθών, δίνοντας προτεραιότητα σε ματαιοδοξίες, φευγαλέες και άχρηστες αξίες και είδη, απαξιώνοντας τον συνάνθρωπο αλλά και τον ίδιον τον εαυτό μας.

Βαυκαλιζόμαστε πως επικοινωνούμε με τον έξω κόσμο μέσω μιας παθητικής τηλεθέασης ή μιας τηλεφιλίας στον εικονικό κόσμο του κυβερνοχώρου, αποποιούμενοι τον ποιοτικό συγχρωτισμό και τη δια ζώσης επικοινωνία. Επιλέξαμε οι σχέσεις μας να εξαντλούνται σε μια τυπική χειραψία, σε έναν ψυχρό χαιρετισμό ή ένα υποκριτικό χαμόγελο. Επιδοθήκαμε με εξαντλητικούς ρυθμούς στην ασθματική και βίαιη τυραννία μυαλού και σώματος υπό το βάρος των αναρίθμητων υποχρεώσεων της καθημερινότητας, στην βελτίωση της αυτοεικόνας μας, στο φθαρτό «φαίνεσθαι» ικανοποιώντας την αυταρέσκεια και τον ναρκισσισμό μας και οδηγηθήκαμε σε μια αυτοκαταδίκη μοναχικού βίου και σε μια ψυχική ερημοποίηση.

Η μοναξιά λοιπόν που είναι μια λέξη των καιρών μας αποτελεί μια συνειδητή επιλογή, μια κατάσταση αδιεξόδου, οδυνηρή και πνιγηρή. Είναι η επιδημική νόσος του αιώνα μας που φυλακίζει την ανθρώπινη ύπαρξη, υποβαθμίζει τις συνθήκες ζωής και κάνει πιο άχαρη την καθημερινότητά μας.

Και τώρα τι άλλαξε…λίγους μήνες αργότερα, άνοιξη του επόμενου έτους για όλους μας ο χρόνος σταμάτησε, καταδικαστήκαμε σε μια κοινωνική απομόνωση και αποστασιοποίηση και η μοναξιά έγινε επιβεβλημένη, καθήκον και ατομική ευθύνη. Και ξαφνικά αποπνέει για κάποιους από εμάς μια απαράμιλλη γοητεία, αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, τον χρόνο που χάσαμε στο άσκοπο κυνήγι των υποχρεώσεων. Αρχίζουμε να εκτιμάμε ένα παλιό δεδομένο, να εκτιμάμε περισσότερο την ελευθερία μας και τη δυνατότητα να συγχρωτιζόμαστε. Νοσταλγούμε την ανάγκη μας για πραγματική επικοινωνία.

Συνειδητοποιούμε πως η κοινωνική επαφή, το μοίρασμα των σκέψεων και των συναισθημάτων είναι το ελιξίριο της ζωής και το εισιτήριο της ευτυχίας. Κάποιοι από εμάς δημιουργούμε, άλλοι αναστοχαζόμαστε, αναθεωρούμε αξίες και στάσεις ζωής.

Και είναι αλήθεια πως δεν είναι λίγες οι φορές που οι μονήρεις μεταμόρφωσαν τη μοναξιά σε πηγή δημιουργικότητας, προώθησαν την επιστήμη, την τέχνη, μεγαλούργησαν, έγιναν σκαπανείς νέων ιδεών και άγνωστων πνευματικών δρόμων, έγραψαν σπουδαία ποιήματα, κληροδότησαν ανεκτίμητα έργα ζωγραφικής, σημαντικά επιτεύγματα επιστήμης. Αυτό είναι λοιπόν το ευεργετικό πρόσωπο της μοναξιάς που καλούμαστε τις δύσκολες ώρες να το αξιοποιήσουμε. Αυτό που ενεργοποιεί τη φαντασία και λυτρώνει από τα δεσμά του τετριμμένου, που συμβάλλει στην εσωτερική γαλήνη, την ψυχική ισορροπία, την ηθική και πνευματική ανάταση και βοηθά να απεγκλωβιστούμε από τη φυλακή του εαυτού μας και να ανασυνθέσουμε το «εγώ» μας, να οδηγηθούμε στην αυτογνωσία και εν συνεχεία στην ετερογνωσία.

Ας αδράξουμε λοιπόν την ευκαιρία και ας μην μεμψιμοιρούμε, επιτρέποντας σε αυτήν τη σύγχρονη νόσο να μας κατακυριεύσει, να εκφυλίσει τον τρόπο ζωής μας και να μας αποξενώσει από τη βάση της ύπαρξής μας, ας το δούμε ως μια αναγκαία συνθήκη που θα την υπερβούμε σύντομα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και όταν βγούμε από την απομόνωση θα έχουμε ανακαλύψει τη βαθύτερη φύση μας και θα συμφιλιωθούμε με τους ανθρώπους και τη ζωή, ο καθένας ξεχωριστά, όπως έκανε και ο ήρωας του Έρμαν Έσσε, « στον λύκο της στέπας». Και θα μάθουμε όταν κάποιες φορές είμαστε μόνοι να μην νιώθουμε μόνοι, και να μην αφήνουμε η μοναξιά να γίνει τυραννία, αλλά να ανακαλύπτουμε ευφάνταστα σενάρια ποιοτικής ενασχόλησης και να εξασκούμαστε σε νέους τρόπους ύπαρξης.

Είναι αναγκαία η μοναξιά έλεγε ο Ρίλκε. Ναι… αρκεί να είναι δημιουργική. Γιατί έχει δισήμαντη και πρωτεϊκή υπόσταση. Η μία είναι η πρώτη η στείρα, η ανήκεστη και τραγική και ή άλλη η δεύτερη, η λυτρωτική και θεραπευτική.

«Το να μπορείς να αντέχεις τη μοναξιά και επιπλέον να την απολαμβάνεις είναι μεγάλο προσόν» Τζορτζ Μπέρναρντ Σω

Η κ. Μαρία Δ. Πετροπούλου είναι Φιλόλογος – συγγραφέαςΠΗΓΗ: https://www.tovima.gr/2020/05/05/opinions/to-diplo-prosopo-tis-monaksias/