"Η σοφία του πλήθους"

του Παύλου Τσίμα

Ενα παλιό ραδιόφωνο, από εκείνα τα μεγάλα ξύλινα κουτιά που έπιαναν βραχέα και μεσαία. Γύρω του η οικογένεια και φίλοι. Κάποιος να σημειώνει αποτελέσματα σε μεγάλες κόλλες αναφοράς και να κάνει πότε πότε σούμες. Και η φωνή του εκφωνητή, επίσημη, να αναγγέλλει «έλαβον»...

Η πρώτη μου εκλογική ανάμνηση χάνεται στα βάθη της δεκαετίας του '60. Τότε που η ψήφος προέκυπτε από ταυτότητα μάλλον, παρά από επιλογή. Και οι νύχτες των εκλογών ήταν νύχτες «καρδιοβόρου αγωνίας». Πρώτον, γιατί τα μέσα πρόβλεψης του αποτελέσματος ήταν ακόμη άγνωστα στο ευρύ κοινό. Κι έπειτα, γιατί όλοι ένιωθαν ότι το αποτέλεσμα της κάλπης κρίνει πράγματα μεγάλα και ταυτόχρονα άμεσα και ζωτικά για τον καθένα, μπορεί να ξεχωρίσει το φως από το σκοτάδι, μπορεί να κάνει τον ήλιο να γυρίσει αλλιώς.

Τον πρώτο καιρό της μεταπολίτευσης, οι εκλογικές νύχτες διατήρησαν κάτι από το προδικτατορικό τους χρώμα, έμοιαζαν με τιτανομαχίες. Κι έπειτα, σιγά σιγά, εξέπεσαν σε πλαστικές απομιμήσεις, σε νύχτες δίχως αγωνία και δίχως πάθος. Δίχως αγωνία - αφού οι δημοσκοπήσεις είχαν προεξοφλήσει, μέρες, μήνες πριν, το αποτέλεσμα. Και δίχως πάθος - αφού το αποτέλεσμα για τους περισσότερους έμοιαζε με σκορ ενός ματς μεγάλου ενδιαφέροντος μεν, ενός μεγάλου τελικού, ανάμεσα σε ομάδες, όμως, καμιά από τις οποίες δεν ήταν στ' αλήθεια η δική τους.

Και τώρα; Νιώθω πως η εκλογική νύχτα η αυριανή θα στέκει, με έναν παράξενο τρόπο, ανάμεσα στα δύο πρότυπα. Από μια άποψη θα έχει κάτι από το άρωμα εκείνων των μακρινών βραδιών ραδιοφώνου, την αγωνία τους. Μα από την άλλη, θα απέχει ακόμη περισσότερο από την ατμόσφαιρα του πάθους, τη συναισθηματική ένταση και, κυρίως, το αίσθημα ταύτισης του ψηφοφόρου με την ψήφο του, που χαρακτήριζε εκείνες τις βραδιές.

Θα έχει αγωνία, οπωσδήποτε. Η διάλυση και ο κατακερματισμός της πολιτικής σκηνής, από τη μια, η διαρκής αμφιθυμία των ψηφοφόρων και η απροθυμία τους να απαντούν στους δημοσκόπους, από την άλλη, έχουν αχρηστεύσει σε μεγάλο βαθμό τα εργαλεία πρόβλεψης του αποτελέσματος και έχουν αφήσει χώρο, πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια, σε ανατροπές και εκπλήξεις.

Μα από την άλλη, νομίζω ότι ποτέ άλλοτε τόσο πολλοί άνθρωποι δεν θα έχουν νιώσει, πίσω από το παραβάν και απέναντι από την τηλεόραση, μικρότερη βεβαιότητα για την επιλογή τους και χαμηλότερη ταύτιση με την ψήφο τους. Ποτέ άλλοτε η ψήφος δεν θα έχει προκύψει από τόσο μεγάλη βάσανο και ποτέ άλλοτε δεν θα προσφέρει - για τους περισσότερους - τόσο μικρή ασφάλεια και παρηγοριά.

Παράξενες εκλογές, που τις νιώθουμε ξανά, όπως παλιά ή ίσως όσο ποτέ, κρίσιμες και ταυτόχρονα εντελώς μεταβατικές. Σαν εκλογές τράνζιτ. Πρώτη πράξη ενός δράματος πολύπρακτου, που η πλοκή του μένει σκοτεινή και αξεδιάλυτη. Μα ταυτόχρονα εκλογές άμεσα σημαντικές - όπου καλούμαστε να συγκεράσουμε ανάγκες και παρορμήσεις διαφορετικές έως εντελώς αντιφατικές.

Είναι, από τη μια, η ανάγκη να επιβεβαιώσουμε τη βασική, ζωτική επιλογή των τελευταίων δεκαετιών - τη συμμετοχή στο «σχέδιο Ευρώπη». Και από την άλλη, η απαίτηση να αποδοκιμάσουμε τις συνταγές δογματικής λιτότητας μιας τυφλωμένης ευρωπαϊκής ηγεσίας, που για εμάς σημαίνουν καταστροφή και δυστυχία και για την Ευρώπη ολόκληρη κίνδυνο διάλυσης.

Από τη μια, είναι η παρόρμηση να αποδοκιμάσουμε, να αποδομήσουμε το σύστημα διακυβέρνησης που χτίστηκε γύρω από δύο κόμματα εξουσίας, που εξέπεσαν με τα χρόνια σε κόμματα-εταιρείες, κυνικούς συνασπισμούς καιροσκόπων που μοιράζονταν τη νομή ενός υπερκομματικοποιημένου και υποκοινωνικού κράτους, που χρεοκόπησε. Μα από την άλλη, το ένστικτο αυτοσυντήρησης που μας καλεί να φυλαχτούμε από τον τυχοδιωκτισμό που ψηφοθηρεί λαϊκίζοντας και που ανευθυνολογώντας μας ετοιμάζει, ανεπίγνωστα, περιπέτειες καινούργιες.

Δύσκολες επιλογές, δύσκολες ισορροπίες. Θα τις βρει, ελπίζω, η «σοφία του πλήθους» που συνήθως ξέρει να μετρά σωστά ακόμη και όταν του καθενός ο ξεχωριστός υπολογισμός έχει λαθέψει. Το ερώτημα είναι αν, την επομένη, τα πολιτικά κόμματα θα αποδειχθούν ικανά να διαχειριστούν το προϊόν αυτής της σοφίας, το δύσκολο εκλογικό αποτέλεσμα.

πηγή: tanea.gr